Ảnh hưởng của ChatGPT đến việc làm và thị trường lao động

Các mô hình AI tiên tiến như ChatGPT đang liên tục được giới thiệu và phát triển đã dấy lên những tranh luận chưa hồi kết về tác động của những công nghệ này đến việc làm và thị trường lao động.

Trong khi những công nghệ mới hứa hẹn sẽ tăng năng suất và hiệu quả lao động của nhiều ngành công nghiệp thì vẫn luôn có những nghi ngại về việc tự động hóa sẽ làm "biến mất" những nghề nghiệp từng rất phổ biến.

Và nhiều chuyên gia công nghệ dự đoán rằng chỉ 2, 3 năm con người sẽ cảm nhận được tác động mạnh mẽ của AI nói chung và ChatGPT nói riêng trong một số ngành nghề. 

Mối lo ngại về việc làm cũng từ đây hình thành khi Ben Goertzel đưa ra nhận định “AI có thể thay thế 80% công việc của con người trong những năm tới”. 

Vậy ngành nghề nào có nguy cơ đối mặt với siêu trí tuệ này và những ảnh hưởng của ChatGPT đến việc làm trong tương lai là gì? Cùng VR360 làm rõ qua bài viết này!

1. Vì sao ChatGPT có nguy cơ ảnh hưởng tới việc làm trong tương lai?

Nhìn vào sự phát triển của ChatGPT và những định hướng trước đó mà OpenAI theo đuổi, không ai có thể ngờ một ngày nó lại tác động trực tiếp đến việc làm. Vậy mối liên quan giữa ChatGPT và việc làm là gì? Và tại sao nhiều người lo ngại ChatGPT đe doạ đến việc làm của họ? 

Mô hình ChatGPT là một dạng của mô hình ngôn ngữ tự nhiên (NLP) dựa trên kiến trúc mạng nơ-ron biến đổi (Transformer Neural Network). Được phát triển để tự động tạo ra văn bản, có khả năng tương tác với người dùng thông qua các cuộc trò chuyện đã được huấn luyện trên một lượng lớn dữ liệu từ các nguồn trực tuyến, bao gồm các trang web, tài liệu và cuộc trò chuyện trên mạng xã hội. 

Để hiểu hơn về công nghệ này, mời bạn đọc: ChatGPT là gì? 

Không chỉ đơn giản là một trợ lý trí tuệ nhân tạo thông thường, Chat GPT là một đối tác đàm thoại độc đáo, mở ra khả năng tương tác chân thực giữa con người và máy tính.

ChatGPT đang dần tối ưu hoá khả năng làm việc giống như con người, có thể thực hiện được nhiều tác vụ như viết nội dung, dịch thuật, trả lời email và thậm chí là chăm sóc khách hàng mà không cần đến sự hỗ trợ của con người. Chính vì vậy mà nhiều người lo ngại ChatGPT có thể thay thế con người thực hiện các công việc khác nhau.

Tổng đài của Home Credit được thay thế bằng công nghệ của OpenAI. Hơn 20 triệu cuộc gọi mỗi tháng mà AI đã thực hiện như một nhân viên thực thụ. ChatGPT có thể trả lời các câu hỏi của khách hàng một cách nhanh chóng, giải quyết được vấn đề của khách hàng ngay tại thời điểm trả lời. Tỷ lệ Chatbot hỗ trợ thành công lên đến 98%. Home Credit cũng cho biết, khoảng 50% số lượng công việc cần thực hiện trong trung tâm chăm sóc khách hàng đã được thực hiện bởi ChatGPT.

Hơn 20 triệu cuộc gọi mỗi tháng mà AI đã thực hiện như một nhân viên thực thụ.

Với khả năng hoạt động liên tục 24/7, ChatGPT có thể thay thế nhân viên làm việc ca đêm hoặc những vị trí yêu cầu làm việc ngoài giờ hành chính. Đây chính là lo ngại đầu tiên của nhân viên chăm sóc khách hàng, khi ChatGPT đang dần chiếm lĩnh công việc này của họ.

Khi các công ty sử dụng AI để tăng hiệu suất công việc, họ có thể điều động hoặc cắt giảm nhân sự để hoàn thành khối lượng công việc nhất định trước đó. Đứng trước lợi ích có thể tiết kiệm chi phí, nhiều công ty đã lên kế hoạch cắt giảm nhân sự. Và như vậy, nhiều người lao động đã thật sự đứng trước cảnh thất nghiệp.

2. Dự báo ảnh hưởng của ChatGPT đến thị trường lao động

Diễn đàn Kinh tế Thế giới từng dự báo 85 triệu việc làm có thể bị thay thế bởi máy móc vào năm 2025. Theo đó, lao động văn phòng có tay nghề thấp sẽ đối mặt nguy cơ mất việc lớn nhất khi ChatGPT được ứng dụng rộng rãi. Những công việc mang tính cơ bản trong nhiều lĩnh vực khối nội dung như marketing, biên tập, designer, thậm chí viết lệnh (code) cũng có thể bị ChatGPT thay thế trong một thời gian ngắn.   

Sự thay thế này có thể diễn ra dần dần chứ không thể một sớm một chiều, các công ty vẫn sẽ duy trì nhóm nhân viên nhất định, kết hợp với những ưu điểm của ChatGPT để thực hiện các nhiệm vụ một cách nhanh chóng và đạt hiệu quả tốt nhất. Vì vậy mà dẫn đến thực tế rằng những ai có khả năng hợp tác tốt với ChatGPT sẽ có cơ hội được giữ lại hơn là những nhân viên làm việc độc lập. 

Một báo cáo của McKinsey Global Institute năm 2023 ước tính rằng AI có thể tự động hóa khoảng 60 - 70% các công việc hành chính và văn phòng trong vòng 5-10 năm tới. Điều này có thể ảnh hưởng đến hàng triệu việc làm trên toàn cầu.

Nhưng dù với những thách thức mà ChatGPT đặt ra, nhiều chuyên gia cho rằng ChatGPT vẫn chưa thể tạo ra mối đe dọa cho thị trường lao động Việt Nam trong tương lai gần, ít nhất là 2 năm nữa.

3. Những ảnh hưởng của ChatGPT đến việc làm

Tự động hoá công việc: Một trong những ảnh hưởng dễ nhận thấy nhất đó chính là việc ChatGPT có thể thực hiện các tác vụ đơn giản của con người như soạn thảo văn bản, lập kế hoạch và đề xuất các ý tưởng kinh doanh mới. 

Đây là một trong những ảnh hưởng tích cực của ChatGPT đến việc làm. ChatGPT có thể được sử dụng để phân tích dữ liệu tài chính và tự động tạo ra các báo cáo hàng tuần hoặc hàng tháng. Trước đây, công việc này thường đòi hỏi sự tham gia của các nhà phân tích tài chính. Giờ đây, AI có thể tạo ra các báo cáo cơ bản, cho phép các nhà phân tích tập trung vào các công việc chiến lược hơn.

Giảm công việc yêu cầu kỹ năng thấp: Các doanh nghiệp có thể tận dụng nguồn nhân lực một cách tối ưu khi các công việc đòi hỏi kỹ năng thấp đang được chuyển dần sang để ChatGPT thực hiện. Những công việc như nhập dữ liệu, xử lý thông tin, tính toán sổ sách, ChatGPT có thể thực hiện nhanh chóng và chính xác hơn con người.

Thay đổi yêu cầu kỹ năng trong công việc: Sự phát triển của AI đòi hỏi người lao động phải có kỹ năng kỹ thuật số, bao gồm hiểu biết về cách sử dụng và quản lý công nghệ, cũng như khả năng phân tích dữ liệu. ChatGPT đang trở thành công cụ hỗ trợ con người giải quyết các công việc nhanh chóng và tiện lợi. Tuy nhiên cần làm chủ được công nghệ để có thể sử dụng hiệu quả cũng như tối ưu được thời gian sử dụng.

Tỉ lệ thất nghiệp tăng cao: Theo ngân hàng Goldman Sachs, ChatGPT có thể khiến khoảng 300 triệu việc làm dư thừa trên toàn cầu. Một nghiên cứu gần đây của OpenAI đã xem xét tiềm năng tự động hóa trên 1.016 nghề nghiệp và có thể thực hiện 19.000 nhiệm vụ liên quan đến nhiều công việc. Điều này làm cho tỉ lệ thất nghiệp ngày càng tăng cao, nhiều nhân viên buộc phải chuyển đổi các công việc hoặc thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau.

📌 Bài viết liên quan: Tác hại của ChatGPT

Tạo ra việc làm mới: ChatGPT khiến nhiều việc làm trở nên dư thừa thì cũng có khả năng tạo ra những nhu cầu việc làm mới. Và sự thật là hiện nay có rất nhiều vị trí công việc liên quan đến AI như các kỹ sư AI, chuyên gia dữ liệu, chuyên gia bảo trì hệ thốg AI, nhà phát triển phần mềm...

4. Những ngành nghề chịu tác động từ ChatGPT

Trước những tác động mà ChatGPT mang lại, sẽ không thừa nếu chúng ta lo ngại về sự thay thế, hay chí ít là nhu cầu việc làm trong tương lai. Một số ngành nghề chịu tác động trực tiếp của công nghệ này sẽ được bật mí ngay dưới đây.

• Chăm sóc khách hàng

Như đã đề cập ngay từ đầu, với khả năng suy nghĩ và giải quyết các công việc đơn giản hiệu quả như con người, ChatGPT có thể thay thế nhân viên chăm sóc khách hàng để thực hiện các nhiệm vụ hỗ trợ khách hàng. Với khả năng xử lý các yêu cầu của khách, trả lời câu hỏi thường gặp và cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cơ bản. Điều này đã làm giảm nhu cầu nhân sự trong các trung tâm chăm sóc khách hàng và các vị trí tổng đài viên.

• Công nghệ thông tin

"Trên thực tế, các công nghệ tiên tiến như ChatGPT có thể tạo mã, lập trình nhanh hơn con người và xử lý các con số với độ chính xác tương đối", bà Anu Madgavkar, chuyên gia tại tổ chức nghiên cứu về kinh tế và doanh nghiệp McKinsey Global Institute (Mỹ), đánh giá. Điều này đồng nghĩa các công ty công nghệ có thể cắt giảm một vài nhân sự trong nhóm lập trình. 

Các công ty công nghệ như OpenAI cũng đang cân nhắc việc thay thế các kỹ sư phần mềm bằng AI. Đài CNBC (Mỹ) cho biết công ty này có thể thuê ChatGPT làm lập trình viên cấp Entry Level (những người mới tốt nghiệp ĐH hoặc chưa yêu cầu kinh nghiệm).  

• Dịch thuật

ChatGPT hoàn toàn có thể tạo ra các bản dịch đáp ứng nhu cầu của người dùng. Tạo ra các văn bản đã được dịch với tốc độ nhanh chóng mà thông thường, người dịch cần phải tốn khá nhiều thời gian để hoàn thành bản dịch. Bên cạnh đó, ChatGPT có thể hỗ trợ dịch giả chuyên nghiệp bằng cách cung cấp các bản dịch sơ bộ. Từ đó, người dịch chỉ cần chỉnh sửa lại bản dịch để đảm bảo độ chính xác và phù hợp với ngữ cảnh. Điều này có thể tăng hiệu suất của dịch giả, nhưng cũng có thể giảm số lượng dịch giả cần thiết cho các dự án lớn.

• Phân tích nghiên cứu thị trường

ChatGPT rất giỏi trong việc phân tích dữ liệu và dự đoán kết quả. Đó cũng là lý do tại sao ngành nghề phân tích nghiên cứu thị trường có thể dễ bị thay thế. Trước đây, các nhà nghiên cứu và phân tích thị trường phải mất khá nhiều thời gian để tìm kiếm chọn lọc các tin tức diễn ra trên thị trường. Tuy nhiên với ChatGPT, công việc này trở nên dễ dàng để xử lý. 

Trong tương lai gần, có thể AI sẽ tự động hợp lý hoá các quy trình, tìm kiếm dữ liệu mới mà không cần đến sự trợ giúp của con người.  

• Sáng tạo nội dung

Các công việc truyền thông như viết nội dung, quảng cáo, kịch bản và thậm chí là hình ảnh, video đều bị ảnh hưởng bởi ChatGPT. Trong một trường hợp cụ thể, trang tin công nghệ CNET đã dùng công cụ AI tương tự như ChatGPT để viết hàng chục bài báo. Còn trang BuzzFeed thông báo sẽ sử dụng ChatGPT để tạo ra các dạng nội dung mới. Việc này đã hỗ trợ biên tập viên có thể xử lý công việc năng suất hơn. 

Mặc dù được thiết kế để thay thế lao động thủ công bằng cách thực hiện công việc nhanh hơn và hiệu quả hơn. Nhưng nhiều người tin rằng ChatGPT không thể hoàn toàn thay thế con người trong quá trình làm việc. Bởi hiện tại, ngay cả cha đẻ của ChatGPT cũng phải thừa nhận trên thực tế công nghệ này vẫn còn nhiều hạn chế như: chưa cung cấp các nguồn tham chiếu của câu trả lời; chưa đáp ứng được tốt các câu hỏi yêu cầu chính xác và liên quan đến tương lai; mức độ cảm xúc, sáng tạo còn hạn chế... Và vẫn luôn cần sự hỗ trợ, kiểm tra và điều chỉnh của con người.  

Câu chuyện ChatGPT có thực sự làm biến mất một số ngành nghề hay thay thế con người thực hiện các công việc nằm ở tương lai. Và công nghệ này vẫn đang được phát triển để hướng đến điều đó. 

Hy vọng với những thông tin về ảnh hưởng của ChatGPT đến việc làm sẽ giúp người dùng thích ứng với những sự thay đổi nhanh chóng nâng cao kỹ năng kỹ thuật số và sáng tạo, để không bị ChatGPT ảnh hưởng quá nhiều.